Transparantie van goedkope vs. dure kledingmerken

Transparantie in de modewereld is in de laatste jaren een enorm ‘hot-topic’ geworden. Geen wonder, met de komst van fast-fashion die nog sneller dan het licht is en waar je – bij wijze van spreken- een paar dubbeltjes voor neerlegt. Maar ook vanwege de milieuvervuiling die de productieprocessen van onze kleding veroorzaken, de uitbuiting van arbeiders in het verre oosten en de absurd lage prijzen die er voor een kledingstuk gevraagd worden. We worden op moreel vlak allerlei kanten op geslingerd en weten op deze manier niet meer of onze kleding op een eerlijke manier gemaakt is. Wat ik vaak hoor: ‘ik koop geen kleding meer bij de goedkope ketens, want die zijn niet eerlijk gemaakt’ begrijp ik enigszins. Maar is dit wel zo? Betekent een hogere prijs van jouw kleding ook automatisch dat deze op een duurzamere manier is geproduceerd dan die van de goedkope retailer? 

Tijdens mijn opleiding modemanagement komt het onderwerp al vroeg aan bod: de vervuiling die het produceren van onze kleding met zich meebrengt. En hoe moeilijk het is om duurzame alternatieven te vinden. En dan hebben we het hierbij nog niet eens over de lage lonen die sommige arbeiders krijgen. Van de katoenboer naar de jonge naaister en van de jongens die 8 uur in een verfbad staan te ploeteren tot de havenarbeiders die de containers vol stoppen met dozen voor de Westerse afzetmarkt.

Het vervuilend is het productieproces van kleding dan precies?

Het vervuilende productieproces begint al bij het plukken van de katoenplant, het verven van de stoffen in schadelijke chemicaliën, het verschepen van de grote orders kleding en het per stuk verpakken van al deze items die vanuit de groothandel naar de winkel worden verstuurd. Waar ze soms weer opnieuw in dozen worden verpakt om uiteindelijk via de rondrijdende postbusjes bij de klant worden gebracht. Als we van het ergste uitgaan, wordt hetzelfde kledingstuk geretourneerd, waarna het wederom in een nieuwe plastic hoes en doos wordt verpakt om bij de volgende klant te worden bezorgd. En nogmaals: hierbij hebben we het niet eens over de lage lonen die aan de arbeiders worden betaald of het land van herkomst. Al deze verschillende stappen komen voor bij de verwerking van bijna elk kledingstuk. Duur of goedkoop. Massaproductie of uniek. De zachte basics van de hippe kinderkledingmerken waarvan wij denken dat ze op een eerlijke manier worden gemaakt, voldoen in werkelijkheid maar aan een paar eisen om het label ‘eerlijk’ te krijgen.  Het verkrijgen van de grondstoffen, het verven van de garens, het waterverbruik en het verschepen van de kleding gebeurt waarschijnlijk op dezelfde manier als ieder ander merk.

Kinderarbeid

Goed. Terug naar de oorsprong. Wat ik vaak hoorde tijdens mijn jarenlange carrière bij H&M ;-): “dit shirt is €4,-, zeker gemaakt door kinderhandjes”. Destijds was de klant nog niet zoveel bezig met het milieu en het woord ‘kinderarbeid’ passeerde regelmatig de revue wanneer een item spotgoedkoop bleek te zijn. H&M was destijds hard bezig om al deze argumenten tegen te spreken. In 2010 stelden ze een ‘code of conduct’ op, waarin stond aan welke eisen een fabrikant moet voldoen om te kunnen samenwerken met de retailer. Veel van deze eisen zijn gebaseerd op verbeterde arbeidsomstandigheden en een groot verbod op kinderarbeid. H&M was niet de enige, C&A, Marks & Spencer en vele andere retailers hebben ook zo’n ‘code of conduct’ opgesteld.

Nu weten jullie hoogstwaarschijnlijk allemaal wel dat ik enkele jaren geleden een modelabel heb opgestart, samen met mijn man. We zijn naar India gegaan om daar onze fabrikanten te ontmoeten en om een kijkje te nemen in het productieproces van onze riemen. We zagen geen kinderen in de fabriek en de arbeidsomstandigheden waren – naar onze mening – prima in orde (airco, goede stoelen en verzorgde mensen). Op de terugweg naar het hotel kwam ik tientallen kinderen tegen. Ze zochten naar afval, liepen op hun blote voeten en waren zichtbaar verwaarloosd. Het was duidelijk dat deze kinderen niet naar school werden gestuurd. Terug in het hotel vroeg ik aan een Indische jongen die ook in het hotel verbleef (en duidelijk van de hogere kaste was) hoe het kan dat deze kinderen niet naar school gaan. Hij vertelde me dat veel kinderen zijn weggestuurd uit de fabrieken waar ze voordien werkten. De Westerse samenleving accepteert kinderarbeid immers niet. Maar de lange-termijn effecten van deze drastische verandering waren nu pas zichtbaar. “De ouders van deze kinderen verdienen geen rooie cent en kunnen ze niet naar school sturen. Er moet tenslotte ook eten op tafel komen en dat kan enkel gebeuren wanneer er geld wordt verdiend. Hetzij in een fabriek, anders in een sweatshop (illegale fabriek) waar de lonen lager liggen en de arbeidsomstandigheden vele malen slechter zijn.” aldus de jongeman. “Hemeltjelief. De Westerse samenleving denkt een goede stap gemaakt te hebben door dit te verbieden, maar in feite is het alleen nog maar erger gemaakt” zei ik tegen Alex.

Gelukkig zijn er inmiddels vele aanpassingen doorgevoerd wat betreft arbeidsomstandigheden, salarisverhogingen (waardoor ouders geld hebben om kinderen naar school te sturen) en druk vanuit ministeries en stichtingen richting de regering van deze landen. Maar dit is lang nog niet overal het geval.

De bewustwording van milieuvervuiling en arbeidsomstandigheden in de kledingindustrie is steeds meer aan het toenemen. En dat is een goed teken. Afgelopen maand publiceerde de stichting Fashion Revolution de ‘Fashion Transparency Index’. Een overzicht van tweehonderd van s’werelds grootste kledingleveranciers die zijn onderworpen aan een groot onderzoek op het gebied van transparantie. Het geeft inzicht in de wijze van produceren en de impact ervan op de lokale bevolking van het productieland, de arbeidsomstandigheden en het milieu. Indien een bedrijf hier niet transparant over is of mee wilde werken aan een onderzoek, dan scoort deze vanzelfsprekend laag.

Fashion Revolution maakt zich sinds 2013 hard voor meer transparantie in de modewereld en het verbeteren ervan. Sinds het in leven roepen van de hashtag #whomademyclothes hebben ze meer bewustheid bij de mensheid gecreëerd, maar dankzij deze index en het verschil tussen 2017-2018 wordt nu dan echt aangetoond dat er verbetering in zit.

Hoe scoren kledingmerken en retailers op het gebied van transparantie?

Kledingmerken en retailers hebben punten ontvangen op basis van de volgende onderdelen:

• Informatie op de publieke website
• Informatie in openbare jaarverslagen vanaf 2017 en later, op het gebied van duurzaamheid en MVO (maatschappelijk verantwoord ondernemen)
• Andere openbare documenten die voor zowel publiek als stake-holders toegankelijk zijn
• Via derde partijen op het gebied van duurzaamheid die gelinkt zijn met het betreffende bedrijf en diens website

De lijst is samengesteld op basis van het toekennen van punten in de volgende categorieën:

1. Arbeidsvoorwaarden voor eigen personeel en dat van leveranciers.
2. Management transparantie – is er iemand in het bedrijf verantwoordelijk voor zaken die betrekking hebben op sociaal en duurzaamheids-niveau?
3. Traceerbaarheid – is bekend gemaakt door de bedrijven zelf bij welke leveranciers zij hun stoffen afnemen en wie hun fabrikanten zijn?
4. Bewustwording – weten de bedrijven wat de verbeteringen zijn op gebied van duurzaamheid en wordt dit geëvalueerd?
5. Spotlight onderwerpen: Aandacht voor verbeteringen in salarissen voor arbeiders, gelijke behandeling in geslachten en een  verantwoordelijk en duurzaam productieproces

Let op: ik heb hier een aantal merken uitgelicht, maar in werkelijkheid is de lijst veel langer. En dan heb ik het helaas voornamelijk om de laagste scores. Ondanks het feit dat ongeveer de helft van de bedrijven geen vragenlijst heeft ingevuld, scoren er best wat retailers uitzonderlijk laag. 

Hoe draag je je steentje bij?

Wees nieuwsgierig, wees kritisch en doe iets. Kijk naar de missie en visie die het merk/bedrijf heeft en zoek naar informatie over duurzaamheid en de aandacht ervoor. De grootwinkelbedrijven liggen onder een vergrootglas en stellen steeds meer mensen aan om zich te verdiepen in een zo duurzaam mogelijk productieproces. Stel kritische vragen via social media als je twijfelt maar beredeneer vooral niet volgens de norm ‘hoe duurder, des te duurzamer’. Als een grootwinkelbedrijf een shirt wilt produceren en hier tienduizenden van afneemt, dan zal een kleiner merk hier meer voor moeten betalen wegens het verschil in afname.

En wat kun je vanuit jou zelf doen? Al is het maar een klein steentje in de vorm van iets minder kopen. Of ga voor tweedehands en vraag het naai atelier in jouw dorp of die ene blouse nog te maken is. Ben je op die ene jurk uitgekeken? Kijk dan eens of iemand hem voor je aan kan passen door er bijvoorbeeld korte mouwen van te maken.

Kijk ook eens op www.projectcece.nl om te zien welke merken zich compleet wijden aan een duurzaam productieproces. Kraamcadeautje? Ga voor een duurzaam cadeau zoals een cadeaubon (waar iemand een grote aankoop mee kan doen) of kijk eens rond op Instagram naar handgemaakte cadeautjes.

Eerlijke kledingmerken van begin tot eind

Project Cece is een webshop die enkel duurzame kleding verkoopt. Meer dan 300 winkels en merken zijn erbij aangesloten waardoor je in één oogopslag duidelijk ziet op welk vlak het product duurzaam is, welk verhaal er achter het product zit en welke keurmerken het heeft. Transparantie in het kwadraat dus.

Er is nog heel veel te verbeteren op het gebied van duurzaamheid. Maar feit blijft wel DAT er wat verbeterd wordt. Het is inmiddels 2 voor 12 wat betreft het milieu en ik denk dat we het beste een steentje bijdragen door minder te kopen en voor items te gaan die je langer dan een seizoen kan dragen. Kwalitatieve items van goede stoffen. En ondertussen hopen op een mooie en betere wereld voor iedereen.