Hoe postnatale slapeloosheid voor de tweede keer mijn leven beheerste

Na de bevalling van Mats in 2017, schreef ik een blog over de slapeloosheid die ik heb ervaren in de kraamperiode. Ik dacht destijds dat ik de wijsheid inmiddels wel in pacht had en dat het me niet nog een keer zou gaan gebeuren. Toch bleef de angst er wel een beetje inzitten. Zou ik na het krijgen van een tweede kindje weer zo lang naar het plafond liggen staren? Of was het gewoon een dikke toevalstreffer en vooral te wijten aan de schommelende hormonen na de bevalling? Het weerhield me er in ieder geval niet van om voor een tweede kindje te gaan. Ruim twee jaar later, in 2019, kwam daar ons tweede wondertje: Jent. Compleet in de wolken met ons prachtige gezin. Na enkele maanden sloeg de slapeloosheid weer toe. Een turbulente rit, die ondertussen alweer 20 maanden voortduurt. Problemen met slapen heb ik nooit gehad. Maar na mijn 1e bevalling lijk ik te moeten voldoen aan de tien geboden van het slapen , wil ik een redelijk goede nacht maken. Ik hoop dat de onderliggende reden nu, na bijna twee jaar,  eindelijk boven komt drijven waardoor ik deze slapeloosheid voor eens en altijd kan verslaan.

---

Slapeloos na de bevalling. Hoe komt het?

Na de geboorte van je baby sta je als nieuwe moeder strak van de adrenaline. Slapen is de eerste nacht dan ook een flinke opgave. De daaropvolgende dagen zakt het adrenaline peil aanzienlijk, maar dan komen er andere dingen om de hoek kijken. Denk aan stuwende borsten, pijn in je hechtingen, een schommelende hormoonspiegel en de nachtvoedingen niet te vergeten! Onlangs las ik ergens dat gemiddeld 60% van de moeders na enkele maanden een korte periode van slapeloosheid ervaart. Wakker liggen na de nachtvoeding, licht slapen of s’avonds maar niet in slaap kunnen komen. Het zou in verband kunnen staan met het stoppen van de borstvoeding en daarmee de verminderende afgifte van het hormoon prolactine. Dit hormoon zorgt voor minder onrust, stress en een diepere slaap. Het bewijs dat moeders de gebroken nachten veel langer kunnen volhouden dan hun partners is vaak vanwege het verhoogde peil van de prolactine.

Geef je flesvoeding, dan krijg je wat sneller te maken met de slapeloosheid. In de meeste gevallen is deze van korte duur en worden de nachten weer langer zodra je hormonen weer zijn gestabiliseerd. Om hoeveel gevallen het precies gaat en wanneer je hormonen weer zijn gestabiliseerd is niet goed onderzocht. Bij de ene persoon duurt het langer dan bij de andere. Maar is die ‘postnatale slapeloosheid’ die sommige vrouwen zo heftig ervaren, een hormoonkwestie? Of is er meer aan de hand.

Mijn ervaring met slapeloosheid na de bevalling

Na de geboorte van Mats had ik ongeveer 6-9 maanden last van slapeloosheid, ofwel ‘postpartum insomnia’ genoemd. Hier heb ik destijds een artikel over geschreven en ik vertelde dan ook trots hoe ik als slapeloze de nacht weer terug heb gevonden. Ik was er nog niet helemaal, maar ik had overdag voldoende energie om me topfit te voelen. IN míjn ogen kreeg ik dus ‘voldoende’ slaap. Wel merkte ik, sinds de 1e bevalling, dat ik een strak slaapritme moest aanhouden. Een kleine afwijking betekende een onrustige nacht. En met afwijking bedoel ik: laat naar bed gaan,  meer dan twee glazen alcohol drinken of slapen in een andere omgeving. Die laatste activiteit triggerde mijn slapeloosheid zo erg, dat ik opzag tegen een weekendje/nachtje weg of zelfs een hele vakantie.

Wanneer je in een andere omgeving slaapt, gaat jouw lichaam onbewust in de ‘vluchtstand’ en is jouw brein dus alerter dan normaal. Die ‘waakvlam’, die opeens aangewakkerd lijkt te zijn sinds de bevalling, wordt naar mijn idee tijdens zo’n nachtje weg nog eens lekker aangewakkerd. Waar de gemiddelde mens uitrust van een weekend ‘even weg’, putte het mij fysiek en mentaal helemaal uit.

Anyway, terug naar het moment suprème. In de eerste weken na de bevalling van Jent sliep ik op zich prima. Afgezien van de nachtvoedingen dan, maar ik sliep redelijk snel weer in en werd ook echt uitgerust wakker. Dat veranderde na ongeveer 1,5 maand. Ik kwam s’avonds, s’nachts, s’middags (het tijdstip maakte niets uit) bijna niet meer in slaap. Ik sliep hooguit een half uurtje, waarna ik weer wakker schrok. En dat riedeltje herhaalde zich de hele nacht door. De nachtvoedingen deed ik er ook nog even naast, maar dat maakte dus vrij weinig uit, want ik sliep toch nauwelijks. Op het dieptepunt van deze periode sliep ik 3 uurtjes per nacht, een week lang. In het weekend, en later nog wat doordeweekse dagen, bood mijn lieve schoonmoeder aan om Jent s’nachts bij zich te nemen. Wat bleek? Dan sliep ik namelijk WEL.

Slaapmiddelen als tijdelijke oplossing?

Toen Jent vier maanden was en ik weer naar mijn werk terugkeerde, zakte ik naar een dieptepunt. Werken, zorgen voor de kinderen én urenlang wakker liggen is een slechte combinatie. Van de huisartsenpost kreeg ik Lorazepam mee, wat ervoor zorgde dat ik die nacht 8 uur achter elkaar sliep. In een kunstmatige slaap, dat wel. Want een slaapmiddel zorgt ervoor dat de hersenactiviteit flink verlaagd wordt, waardoor je niet je natuurlijke slaapritme doorloopt. Maar goed, soms is het nodig. En ik voelde me een stuk frisser de dag erna. Maar slapen ging nog steeds slecht. Met of zonder kinderen, laat of vroeg naar bed. Het maakte allemaal geen bal uit.

Inmiddels sliep ik ook niet meer als Jent een nachtje weg was. De slapeloosheid had me volledig in zijn greep. Ik lag dikwijls van 3 tot 6 uur wakker, om vervolgens om 6:30 weer gewekt te worden door de kinderen. Elke dag begon als een uitdaging. Met lood in mijn schoenen en wallen tot op mijn knieën, stapte ik elke dag in de auto naar kantoor. Na 3 flinke koppen koffie voelde ik me weer een beetje mens, maar mijn concentratievermogen was ver te zoeken.

De ellenlange weg van medicijnen en therapieën. Hebben ze geholpen?

Slaapmiddelen nam ik enkel in wanneer het echt nodig was. Ik ben op een gegeven moment begonnen aan CBD olie en neem dat tot op de dag van vandaag (2 druppels) nog steeds. De ‘nachtelijke piekeren’ stopte vanaf dat moment. Ik werd nog wel vaak wakker, maar lag geen uren meer naar het plafond te staren. Ook neem ik, op aanraden van de neuroloog, 1 mg melatonine en magnesium in de avond . Problemen met in slaap vallen had en heb ik s’avonds niet, problemen met doorslapen wel.

Natuurlijk kon ik zo niet door blijven sukkelen. Na drie keer de huisarts te hebben gesproken, werd ik uiteindelijk doorgestuurd naar de slaappoli in ziekenhuis de Gelderse Vallei. Een van de beste in Nederland en bij mij om de hoek! Na een gesprek met zowel de neuroloog (die geen alarmerende dingen kon vinden) én een gesprek met de psycholoog, hebben ze besloten mij aan te melden voor een slaapcursus. Inmiddels sliep ik al ruim 13 maanden slecht en was ik zo nu en dan de wanhoop nabij. Ik zeg bewust ‘zo nu en dan’, want er zaten ook goede weken bij. Maar ik kon er maar niet de vinger op leggen wat er zich in mijn leven afspeelde in die weken, waardoor ik wél goed sliep.

In het begin van 2021 was het zover: de slaapcursus ging (digitaal) van start. Wekelijks 2 uurtjes training over de wereld van slapen, waarvan een groot gedeelte bestaat uit cognitieve gedragstherapie en het bespreken van onze gedachten over slaap.

Cognitieve gedragstherapie als oplossing van je slaapprobleem

De cognitieve gedragstherapie bestond uit een gedeelte wat ze ‘slaaprestrictie’ noemen en het verminderen van het nachtelijke ‘piekeren’. Slaaprestrictie is iets redelijk nieuws, maar blijkt in 80% van de gevallen de slapeloosheid te verminderen. Het idee is dat je – alvorens en tijdens de training – een slaapdagboek bijhoudt, waarbij je aangeeft hoe laat je gaat slapen, hoe laat je mogelijk in slaap bent gevallen, wanneer je wakker hebt gelegen, wanneer je uit bed bent gegaan en wanneer je wakker bent geworden om de dag te beginnen. Op basis van deze slaapdagboeken bekijkt de psycholoog hoeveel uur je gemiddeld slaapt. Bij mijn ‘groepje’ was dat ongeveer 5 uur.

De slaaprestrictie methode houdt in dat je de tijd die je in bed doorbrengt, terugbrengt naar het aantal uur dat je gemiddeld slaapt. In ons geval betekende dat een rooster van 00:00 naar bed gaan en om 05:30 uiterlijk het bed uit. Best heftig, vooral als je je bedenkt dat je sowieso dit aantal uur niet gaat slapen. Tot 00:00 uur hield ik nog wel vol, maar ik vond 05:30 zo’n vroeg tijdstip, dat ik best wel een aantal keren heb gesmokkeld. Na een week mocht je je uren uitbreiden met een half uur, waardoor je na een aantal weken weer terug kwam op ongeveer acht uren die je in je bed doorbrengt.

Zelf merkte ik vrij weinig verbetering na de slaaprestrictie, net als een mede-cursist. De overige 4 cursisten merkten wel verbetering en sliepen, na afloop van de slaaprestrictie, langer én dieper. Na afloop van de cursus hielden we nog steeds een slaapdagboek bij. Ruim 1,5 jaar na de geboorte van Jent sliep ik gemiddeld 5,5 uur. Er zat verbetering in, maar het was nog niet genoeg.

Heeft de slapeloosheid een psychologische oorzaak?

Waar ik er eerst van overtuigd was dat dit een hormonenkwestie was, ben ik nu meer in de richting van psychologische oorzaken aan het kijken. Mijn hormonen zijn over het algemeen gestabiliseerd en er zijn ook specifieke momenten aan te wijzen waarop ik nóg slechter de slaap kan vatten. Op vakantie bijvoorbeeld, als ik niet thuis slaap. De ‘vreemde’ omgeving zorgt er klaarblijkelijk onbewust voor dat mijn lichaam in de waakstand wordt gezet. Iets wat ik voorheen nooit had, maar na het krijgen van kinderen wel. Is de oplossing van het slaapprobleem dan misschien gedurende de dag te vinden en niet in de nachtelijke uren?

FYI: In Nederland wordt deze soort van slapeloosheid al heel snel gekoppeld aan een postpartum depressie. Ik snap die gedachte wel, maar als je 1 van de symptomen hebt die onderdeel zijn van een postpartum depressie, dan betekent dat nog niet dat je hieronder lijdt. Van postnatale slapeloosheid, ofwel postpartum insomnia, is in Nederland niets bekend. In Amerika daarentegen wel, maar de onderzoeken lopen nog.

Na de slaapcursus en het ietwat tegenvallende resultaat nam ik wederom contact op met de slaapkliniek met de vraag of ze me nog verder konden helpen. Na een aantal overleggen waren ze (neuroloog, slaapverpleegkundige en psycholoog) het er unaniem over eens dat ik doorverwezen kon worden naar een psycholoog. In de slaapcursus is er al een stuk psychologie voorbij gekomen en bij het bespreken van onze dagelijkse angsten, piekergedachtes en de specifieke momenten waarop de slapeloosheid is begonnen, blijkt dat hier zeker wel wat in te verbeteren valt.

Van nature ben ik een persoon die voor zichzelf de lat aardig hoog legt en in veel gevallen de controle wil behouden. Dit, in combinatie met een hooggevoelig karakter en een brein dat nooit ‘uit’ staat, is het perfecte recept voor een flinke dosis slapeloosheid. Vrouwen slapen, na het krijgen van kinderen, sowieso al een stuk lichter. En ik ben ervan overtuigd dat ‘die waakvlam’ in sommige gevallen nog harder gaat branden.

En nu?

Ik heb zelf een psycholoog uitgezocht en kan hier over ongeveer twee maanden terecht. Gek om te zeggen, maar ik kijk er enorm naar uit. Praten over je gevoelens, je twijfels en obstakels in je leven kan ontzettend goed voor je zijn. En ik denk dat ik daar ook wel aan toe ben nu ik moeder ben geworden.

Een paar feitjes over slapen:

• de hersencellen van vrouwen werken gemiddeld harder dan die van mannen. Dat kan een hoop slaapproblemen (waar voornamelijk vrouwen last van hebben) verklaren.
• Na 4 nachten van 5 uur slaap functioneer je hetzelfde als met 0,6 promille alcohol in je bloed.
• Het record ‘niet slapen’ staat op naam van een Amerikaan die maar liefst 11 dagen wakker bleef. De personen die een poging deden om dit record te verbreken, kunnen het niet meer navertellen.
• Er zijn maar weinig mensen die minder dan 7 uur slaap per nacht nodig hebben. De ene persoon kan er misschien wat beter tegen dan de andere, maar feit blijft dat meer dan 99% van de wereldbevolking minstens 7 uur slaap nodig heeft.
• Blauw licht verstoort je biologische klok niet tot nauwelijks. Het is de veelvuldigheid aan informatie die je op je telefoon/tv ziet, vervolgens jouw hersenen activeren en je brein minder goed laat ontspannen.

Interessante bronnen:

https://herseninstituut.nl/vijf-soorten-slapeloosheid/

https://www.thelancet.com/journals/lanpsy/article/PIIS2215-0366(18)30464-4/fulltext